ရတနာပံုမႏၱေလးနန္းတြင္းထဲက ေရႊပႏၷက္ဗလီ ကိုလည္း ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေဖ်ာက္ဖ်က္ခဲ့

ရတနာပံုမႏၱေလးနန္းတြင္းထဲက ေရႊပႏၷက္ဗလီ ကိုလည္း ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေဖ်ာက္ဖ်က္ခဲ့
==============================================
အမရပူရ မွာ ရွိတဲ့ ေရႊနန္းေတာ္ကို ရတနာပံု မႏၱေလးေရႊ႔ျမိဳ႕ေတာ္သစ္ၾကီးရွိရာေနရာဆီသို႕ေရႊ႕ေျပာင္းဖို႕ မင္းတုန္းမင္းၾတားၾကီး ကဆံုးျဖတ္ေတာ္မူလိုက္တဲ့အခါမွာ နန္းေတာ္ရာနဲ႕ နန္း ျမိဳ႕ေတာ္ကို တည္ေဆာက္ဖို႕တာ၀န္ယူရတဲ့ ပညာရွင္ေတြ (ဒီကေန႕စကားအေခၚနဲ႕ ဆိုရင္ ေဆာက္လုပ္ေရးအင္ဂ်င္နီ ယာေတြ) ဟာ အဲ့ဒီေခတ္က မင္းတုန္းမင္းၾကီးရဲ႕ တပ္မေတာ္ထဲ က အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္ ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ ပသီ ၾကီးးေတြျဖစ္ပါတယ္။

အဲ့ဒီကာလဟာ ခရစ္သကၠရစ္ ၁၈၅၇ ကဆိုေတာ့ အခုကာလနဲ႕ တြက္စစ္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၇ႏွစ္ရွိျပီလို႕ ဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စတင္တည္ေဆာက္ဖို႕ေနပူၾကဲၾကဲၾကီးေတြေအာက္မွာ တိုင္းတာေရးလုပ္ငန္းေတြ တစ္ေန႕တာ တကုပ္ကုပ္လုပ္ၾက။ အစၥလာမ္ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ ဓေလ့အရ ေန႕စဥ္ ၀တ္ျပဳရတဲ့ ငါးၾကီမ္ ၀တ္တတ္မႈ ကိုလည္း သူ႕အခ်ိန္က်လာျပီဆိုရင္ ၾကံဳရာေနရာေလးမွာ စုျပီး ၀တ္ ျပဳၾကတာမ်ဴိးေပါ့။

မ်ားမၾကာမီမွာပဲ ဒါကို သတိထားမိသြားတဲ့ မင္းတုန္းမင္းၾကီးက ေမာင္မင္းတို႕ ေနပူၾကီးထဲ၀တ္ျပဳေနၾကရတာေတာ့ မေတာ္လွေပဘူး။ မင္းတို႕ ၀တ္ျပဳဖို႕ ဗလီေလးတစ္လံုးအရင ္တည္ေ ဆာက္ေစ ဆိုျပီး အမိန္႕ေတာ္နဲ႕ ေပးသနားခဲ့တဲ့အခါမွာ မႏၱေလးနန္းတြင္းထဲမွာ ေရႊပႏၷက္ ဗလီ ဆိုျပီး စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

ဆိုရမယ္ဆိုရင္ မႏၱေလး နန္းေတာ္ၾကီးေတာင္ မျပီးစီးခင္မွာ ဒီဗလီေလးက ဦးစြာေပၚေပါက္ခဲ့ တာပါလို႕ ဆိုရင္ မွားမယ္မထင္ပါါဘုူး။ မင္းတုန္းမင္းရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္ထက္ေတာင္ ပိုျပီး အ သက္ၾကီးပါ တယ္။ အစဥ္အဆက္ သမိုင္းအေမြအႏွစ္အျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္းရာခ်ီ၊တည္တံ့လာခဲ့ ျပီးတဲ့ သည္ဗလီဟာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ အေရးေတာ္ပံုၾကီးအျပီး အာဏာသိမ္းကာ တက္လာတဲ့ စစ္တပ္ အစိုးရဟာ နန္းတြင္းထဲမွာ တပ္ရင္းတပ္ဖြဲ႕ေတြ ၀င္ေရာက္တပ္စြဲ လိုက္ျပီးတဲ့ ေနာက္မွာေတာ့ ၁၉၉၀ ေက်ာ္ ကာလေတြမွာ အခုလိုပဲ တစတစ နဲ႕ ဖ်က္စီးအစေဖ်ာက္ ျခင္း ကို ခံလိုက္ရပါေတာ့တယ္။

ဒါေတြ ဖ်က္စီးလိုက္ရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာရွိတဲ့ အစၥလာမ္သာသနာ၀င္ ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ ေတြဟာ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီေခတ္ကမွ ကုလားျပည္က ၀င္ေရာက္လာခဲ့ၾက သူေတြလို႕ ေနာင္မွာ အတင္းအၾကပ္စြပ္စြဲျပီး ၎တို႕ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးကို ညစ္ပတ္စြာ ရုပ္သိမ္းခ်င္လို႕ပါပဲ။ အခုလည္း ဒါမ်ဴဳိးေတြကို ေပၚေပၚထင္ထင္ လုပ္လာေနပါျပီ။

ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ဦးမွာ ရွိတဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၄၅၀ ေက်ာ္က ေရွးေဟာင္းဗလီၾကီးကိုလည္း ဒီ စစ္အစိုးရ တက္လာျပီးတဲ့ေခတ္ကာလမွာပဲ ဒီအတိုင္းပဲ ဖ်က္စီးပစ္ခဲ့တာပါပဲ။ စစ္ေတြျမိဳ႕က ေရွးေဟာင္း ဗလီၾကီးေတြကိုလည္း ဒီနည္းႏွင္ႏွင္ အေထာက္အထားေတြေဖ်ာက္ဖ်က္တဲ့ အေနနဲ႕ ဖ်က္စီးပစ္ခဲ့ၾကအျပီးမွာမွ အခု သူတို႕တြင္တြင္ ၀ါဒျဖန္႕ေနၾကသလို ရိုဟင္ဂ်ာ ဆိုတာ ခိုး၀င္ ဘဂၤလားကုလားေတြပါလို႕ စြပ္စြဲၾကတာပါပဲ။

ပညာအဆင့္အတန္းလြန္စြာ နိမ့္က်လွျပီး စစ္အုပ္စုက ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ခ်ဴိးႏွိမ္ခဲ့ၾကလို႕ ကမၻာမွာ ဘယ္သူေျပာေျပာ ၊ ေျပာသမွ်ကို မိမိတို႕ျဖစ္ေစခ်င္ၾကသည့္အတိုင္း အဂတိ တရား ေလးပါးျဖင့္ အလြယ္ယံုၾကည္ေလ့ရွိၾကသူ ဗုဒၶဘာသာဟု အမည္ခံထားၾကသူ လူမ်ားစု မွာ လည္း  အခြင့္အေရးသမား စစ္အုပ္စု၀င္မ်ား၏ ႏွပ္ေၾကာင္းေပး ၀ါဒမိႈင္း တိုက္သမွ်အား ယံုၾကည္ျမဲ  ယံုၾကည္ေနျမဲသာ ။

လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း သံုးဆယ္ ၀န္းက်င္က ဖ်က္စီးေျမျမဳပ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္ခဲ့တဲ့ သမိုင္းမွန္ တစ္ကြက္ အေၾကာင္း ကို ဒီေန႕ ျမန္မာျပည္က အလယ္အလတ္က်ပါတယ္ဆိုတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ တစ္ဦးကို သြားေျပာၾကည့္လိုက္ပါ။ ခင္ဗ်ားဟာ လိမ္ေနတာပါလို႕ သူတို႕ေျပာပါလိမ့္မယ္။ သူတို႕ကိုယ္တိုင္လည္း ရိုးရိုးသားသားမသိရွာၾကတာကတစ္ေၾကာင္း  ဖက္ဆစ္အင္အားစုမ်ားက အမွန္ ကိုအမွား၊ အမွားကို အမွန္ လိိမ္ညာ ၀ါဒျဖန္႕ထားလို႕ တခ်ဴိ႕က အမွန္ကို သိၾကပါေသာ္ျငားလည္း မြတ္စလင္မ္ေတြဟာ လိမ္ညာေနၾကတာလို႕ပဲ   ပိတ္ျပီးေျပာပါလိမ့္မယ္။

ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းသံုးဆယ္ေလာက္ထပ္ၾကာသြားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီလိုပဲ နန္းတြင္းမွာ ဗလီရွိခဲ့ဘူးေၾကာင္း ခင္ဗ်ားသြားေျပာမိရင္ ခင္ဗ်ားဟာ အရူးပဲလို႕ သူတို႕ေျပာေကာင္း ေျပာၾကပါလိမ့္မယ္။ ဒါဟာ သမိုင္းအေထာက္အထားေတြကို  ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္ျပီး  အင္းအားနည္းပါးသူ လူမ်ဴိးစုငယ္ေတြအေပၚ ၾကံရြယ္ခ်က္ရွိရွိ လုပ္ၾကံေနမႈပါ။ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ေတြရဲ႕ အေထာက္အထားေတြကို လည္း အလားတူေဖ်ာက္ဖ်က္ဖို႕ၾကိဳးစားေနၾကတာေတြဟာလည္း သတိမူစရာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေနာင္မွာ ဘယ္အေထာက္အထားေတြကို ဘယ္လိုေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္ျပီး ဘာေတြထပ္ျပီး ကြ်န္ ေတာ္မ်ား ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္း နဲ႕ လူနည္းစုလူမ်ဴိးေတြ၊ လုနည္းစု ဘာသာ၀င္ေတြအေပၚ ဆက္ညစ္ပတ္ျပီး၊ ယုတ္မာစြာ ၾကံစည္ၾကဥိးမယ္ဆိုတာ ကေတာ့ ဆက္လက္ျပီး သတိၾကီးစြာ ေစာင့္ၾကည့္ရမွာသာျဖစ္ေၾကာင္း ႏိႈးေဆာ္အပ္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။

(ေရာဘတ္အယ္လ္ဟို႕စ္)

photo credits : ဦးေမာင္ေမာင္(ေရႊကရ၀ိတ္) Maung Maung Skw ႏွင့္ Dameio Ekoto

နာလႏၵတကၠသိုလ္သမိုင္းအမွန္

နာလႏၵတကၠသိုလ္သမိုင္းအမွန္
===================

ဗုဒၶဘာသာတကၠသိုလ္ၾကီးျဖစ္တဲ့ အိႏၵိယကုလားျပည္ဘီဟာရ္
ျပည္နယ္က နာလႏၵတကၠသိုလ္ၾကီးကို မြတ္စ္လင္မ္ေတြကဘယ္လို
တိုက္ခိုက္ဖ်က္စီးခဲ့လို႕ အိႏၵိယကုလားျပည္ၾကီးမွာ ေထရဝါဒ
ဗုဒၶဘာသာကြယ္ခဲ့ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္ဆိုျပီးဝါဒျဖန္႕ေနသူေတြ
ဟာမုသာဝါဒီသာျဖစ္ေၾကာင္းပါ။

အိႏၵိယမွာ ေအဒီ (၅၀၀) ေက်ာ္ကစျပီး မဟာယနတကၠသိုလ္ၾကီးေတြ
ေပၚ ေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ တကၠသိုလ္ၾကီးေတြဟာ ေထရဝါဒ
တကၠသိုလ္ၾကီး ေတြ လုံးဝမဟုတ္ဘဲ၊ ေထရဝါဒနဲ႕ မအပ္စပ္ တဲ့ မဟာ
ယန အယူဝါဒေတြကို ျဖန္႕ခ်ီ တဲ့ တကၠသိုလ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေအဒီ
(၉၀၀) ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့အဲဒီတကၠသိုလ္ေတြ ဟာ ဝဇီရယာန အရည္းၾကီးအယူကိုျဖန္႕ခ်ီတဲ့ ဗဟိုဌာနၾကီး ေတြျဖစ္လာပါေတာ့တယ္။ အဲဒီတကၠသိုလ္ၾကီးေတြမွာထင္ရွားတဲ့ တကၠသိုလ္ၾကီးေတြကေတာ့
ဘီဟာရ္ နယ္ရွိနာလႏၵတကၠသိုလ္၊အိႏၵိယအေနာက္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ဝလဘိ
တကၠသိုလ္၊ ဘီဟာရ္ နယ္ရွိ ဝိကၠမသီလာ (ဗိက္ရမ္ ရွီလာ) တကၠသိုလ္ ၊
ဘဂၤလား ျပည္ေျမာက္ပိုင္းရွိ ဇဂဒၵလ (Jagaddala) တကၠသိုလ္၊ ဘီဟာရ္
နယ္ရွိ ဩဒႏၲပူရီ တကၠသိုလ္ တို႕ဘဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

ဒီတကၠသိုလ္ၾကီးေတြ ဟာ ဗုဒၶဘာသာတကၠသိုလ္ေတြလို႕ယေန႕ေခတ္
ပုဂၢိဳလ္အခ်ိဳ႕က ေရာခ် ဝါဒျဖန္႕ေနေပမဲ့ သမိုင္းကိုတစ္ကယ္ေလ့လာ
ၾကည့္ရင္ သိရ မွာက အဲဒီတကၠသိုလ္ေတြ ဟာ ေထရဝါဒ အယူဝါဒကို
သင္ၾကားေပးတဲ့ တကၠသိုလ္ေတြ လုံးဝ မဟုတ္ပါဘူး ဆိုတာပါ။ ေထရဝါဒ
အယူဝါဒ နဲ႕လားလားမွ် မဆိုင္ တဲ့ ၊ ေဂါတမဗုဒၶကိုယ္ေတာ္ ေဟာၾကား
ခဲ့တဲ့သာသနာ ကို ပုံပ်က္ေစတဲ့တႏၲရ မႏၲရ ဝဇီရယာန စုန္း ကေဝ
ေအာက္လမ္း ဝါဒကို ျဖန္႕ခ်ီေပးတဲ့ ဗဟိုဌာနၾကီးေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကိုးကား-[ေမာင္အံ့ ၏ ဗုဒၶသာသနာေတာ္ ၂၅၀၀ ခရီး] ၊ [ဦးစိန္ထြန္း
(မာမက-သုေတသီ) ၏ ကမာၻပတ္၍ ဘုရားရွာျခင္း]၊ [ေရစၾကိဳ အရွင္
ဧသိက ၏ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာ]၊[ေရႊက်င္ဆရာေတာ္၏ဗုဒၶႏိုင္ငံေတာ္
အတြဲ(၂)။] [D.G. Apte’s Universities in Ancient India]

ရာဇျဂိဳဟ္အနီး ဘီဟာနယ္ အတြင္းမွာရွိတဲ့ နာလႏၵတကၠသိုလ္ ဟာ
ေထရ ဝါဒ ကိုသင္ၾကားျဖန္႕ခ်ီတဲ့ တကၠသိုလ္လုံးဝ မဟုတ္ဘဲ၊ တႏၲရ
မႏၲရ အယူေတြကို ပို႕ခ်တဲ့ မဟာယန ဝဇီရယာန တကၠသိုလ္ သာျဖစ္
ေၾကာင္း ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ဝင္မ်ားေရးတဲ့က်မ္းေတြကို ကိုးကားျပီး အထက္မွာေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ တကၠ သိုလ္ၾကီး ကို အစၥလာမ္
ဘာသာဝင္ တူရကီစစ္ဗိုလ္ မုဟမၼဒ္ ဘင္န္ဘခ္ သီယာရ္ ခိလ္ဂ်ီရဲ့စစ္
တပ္က မီး႐ိႈ႕ဖ်က္ဆီးခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းဟာ ပါရွန္းသမိုင္းဆရာ မင္န္
ဟာ ဂ်ဳဒ္ဒီးန္ဘင္န္စိရာဂ်္(မင္န္ဟာေဂ်စီရာဂ်္)ရဲ့ သြဗကာသိနာစိရီ မွာေရးထားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ က စာေရးဆရာ အခ်ိဳ႕က ေတာ့ မသိ
နားမလည္စြာနဲ႕ တူရကီရာဇဝင္ ဆရာမင္ဟဇဒ္ လို႕ေရးသားၾကပါတယ္။
သူ႕ရဲ့ ရာဇဝင္ စာအုပ္ကိုလည္း စာေရး ဆရာအခ်ိဳ႕က "တဗကတအင္
နာဆီတီ" လို႕ ရမ္းသမ္းေရးၾကပါတယ္။  ဦးစိန္ထြန္း (မာမက-သုေတသီ)
က သူ႕ရဲ့ကမာၻပတ္၍ ဘုရားရွာျခင္း (၁၉၉၈ ထုတ္) စာမ်က္ ႏွာ ၂၇၃
မွာ "မင္ဟဇဒ္"၊ "တဗကတ အင္နာဆီတီ" လို႕ရမ္းမွန္းေရးထားေၾကာင္း ေလ့လာၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။

နာလႏၵတကၠသိုလ္ကိုတူရကီစစ္ဗိုလ္ဘင္န္ဘခ္သီယာရ္ခိလ္ဂ်ီကမီး႐ိႈ႕
ဖ်က္ ဆီးခဲ့ေၾကာင္း တႏၲရ္မႏၲရ္ အရည္းၾကီးေမွာ္ဆရာေတြအပါအဝင္ အရည္းၾကီးတပည့္ (၁၀,၀၀၀) ေက်ာ္ကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္း
ဟာ အထက္ပါ သြဗကာသိနာစိရီ မွာဘဲပါရွိပါတယ္။ အျခားဘယ္ရာဇဝင္
က်မ္းမွာမွ မပါပါဘူး။ ေနာက္ပိုင္း ရာဇဝင္ ဆရာေတြအေနနဲ႕ အိႏၵိယ
ျပည္ ဘဂၤလားျပည္နယ္ရဲ့ သမိုင္းကို ေရးသားရာမွာ အဲဒီ သြဗကာသိ
နာစိရီ ကိုဘဲ ကိုးကားေရးၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ က်မ္းမွာလည္းဘဲ
ပါရွန္း ရာဇဝင္ဆရာၾကီး မင္န္ဟာေဂ်စီရာဂ်္ က တူရကီစစ္ဗိုလ္ ခိလ္ဂ်ီ
ရဲ့ လုပ္ရပ္ ကို ရွုံ႕ခ် ေရးထားတာျဖစ္ပါတယ္။  ေထာက္ခံေရးထားတာ
မဟုတ္ ပါဘူး။ မင္န္ ဟာဂ်ဳဒ္ဒီးန္ ဘင္န္စိရာဂ်္ ရဲ့ သြဗကာသိနာစိရီ
ကို HG Raverty က အဂၤလိပ္ ဘာသာျပန္ဆိုထားပါတယ္။ Bibliotheca
Indica Volume 44 မွာ အဂၤလိပ္ ဘာသာျပန္အျဖစ္ရွိေနပါတယ္။
လက္လွမ္းမွီ တယ္ဆိုရင္ ဖတ္႐ႈေလ့လာၾကည့္ေစ လိုပါတယ္။

ဟိႏၵဴေသနမင္းဆက္ (Sena Dynasty) ဘုရင္က နာလႏၵတကၠသိုလ္
ကို ခံတပ္ၾကီးအျဖစ္ျပဳျပီး ခုခံေနလို႕သာ ခိလ္ဂ်ီရဲ့ စစ္တပ္က တိုက္ခိုက္
ရျခင္း ျဖစ္ တယ္ လို႕အခ်ိဳ႕ပညာ ရွင္ေတြက ယူဆေရးသားထားတာေတြ ရွိပါေသးတယ္။ ၾကီး မားတဲ့ အေဆာက္အအံုၾကီးကို ခံတပ္ၾကီး အျဖစ္ အသုံးခ်ျပီးဟိႏၵဴဘုရင္ ရဲ့စစ္သား ေတြ တပ္စြဲခုခံတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို၊
တႏၲရ္မႏၲရ္ အရည္းၾကီး ေမွာ္ဆရာေတြ က အေဆာက္အအံုၾကီး ထဲက
ေန အစီအရင္ အမ်ိဳးစုံလုပ္ျပီး ဟန္ေရးျပေနလို႕ ခိလ္ဂ်ီ ရဲ့ စစ္တပ္က
ရန္သူ႕ခံတပ္ အမွတ္နဲ႕ တိုက္ခိုက္ တာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသိုလ္
နဲ႕ အျပိဳင္ျဖစ္တဲ့၊ ဘီဟာရ္ နယ္မွာရွိတဲ့ ဝိကၠ မသီလာ(ဗိက္ရမ္ ရွီလာ)
တကၠသိုလ္ ကို ဘင္န္ဘခ္သီယာရ္ခိလ္ဂ်ီရဲ့စစ္တပ္က တိုက္ခိုက္ခဲ့ျခင္း
ဟာ စစ္ ခံတပ္အမွတ္ နဲ႕ မွားယြင္း တိုက္ခိုက္မိျခင္းသာျဖစ္ေၾကာင္း၊
စစ္ခံတပ္ မဟုတ္မွန္း ေနာက္မွသာ သိရွိခဲ့ၾကတယ္လို႕ D.G. Apte က
သူ႕ရဲ့ Universities in Ancient India၊ စာမ်က္ႏွာ (၅၆) မွာေရးသား
ထားပါတယ္။

Credit: Ye Yint Thitsar